Księgarnia św. Jacka wydawcą reprintu pracy ks. Szramka

Księgarnia św. Jacka na zlecenie Panteonu Górnośląskiego wydała reprint opracowania ks. Emila Szramka: Śląsk jako problem socjologiczny, opublikowanego w IV tomie „Roczników Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku” w 1934 roku.

Rozprawa Śląsk jako problem socjologiczny zajmuje wyjątkowe miejsce zarówno w dorobku bł. ks. Emila Szramka, jak i w całym międzywojennym piśmiennictwie podejmującym zagadnienia społeczno-kulturowe z socjologicznego punktu widzenia. Była to pierwsza tego rodzaju próba analizy skomplikowanej sytuacji mieszkańców Górnego Śląska po plebiscycie i powstaniach. Ks. Szramek, znacząca postać wśród górnośląskiego duchowieństwa, podjął się opracowania niezwykle trudnych, szczególnie na Śląsku, zagadnień tożsamości narodowo-kulturalnej i związanych z nimi problemów natury politycznej oraz ekonomicznej. Osobiste jego podejście do podjętej tematyki oraz elementy subiektywizmu wplecione w naukowy tok rozumowania w dużym stopniu zdecydowały o poruszeniu, jakie rozprawa wywołała wśród ludzi nauki i kultury na Śląsku, zarówno polskim, jak i niemieckim

Agata Muc, fragment wprowadzenia do wyboru recenzji

Nowa pozycja zawiera nie tylko reprint pracy ks. Szramka, ale także m.in. merytoryczne wprowadzenie oraz wybrane recenzje Śląska jako problemu socjologicznego – zarówno pozytywne, jak i negatywne – w ujęciu chronologicznym czasu druku w prasie, które zostały napisane przez różnych autorów oraz pochodzą z różnych czasopism – lokalnych („Polonia Zachodnia”) i ogólnopolskich („Przegląd Socjologiczny”), w tym także katolickich („Ateneum Kapłańskie”, „Przegląd Powszechny”).

Arcybiskup Wiktor Skworc w słowie wstępnym do publikacji napisał:

Rozprawa Szramka – jak zauważa prof. Wojciech Świątkiewicz – „koncentruje się wokół pięciu zagadnień, uznanych jak można sądzić za podstawowe. Należą do nich: kształtowanie stosunków narodowościowych na Górnym Śląsku, problemy gospodarcze, przemiany struktur społecznych, rola i znaczenie religii katolickiej oraz symbolika krajobrazu” […]

W omawianej pracy ks. Szramka, której reprint otrzymujemy, wyraża on przekonanie, że „zjednoczenie Śląska w obrębie państwowości polskiej stwarza sprzyjające warunki realizacji podwójnej misji Śląska”: bycie „pomostem między narodami” oraz „duchowym zwornikiem narodu”. […]

Ostatni wyróżniony przez niego wymiar Śląska jako problemu socjologicznego nazwany został „symboliką krajobrazu. Współwyznaczają ją przyroda, przemysł i typ mentalności”. Szramek przywołuje Górę Chełmską, skąd „św. Anna Śląskowi po wsze czasy błogosławi..”

Symbolikę „góry” dopełnia symbolika przemysłu”, który aktualnie na Górnym Śląsku przeżywa swój okres schyłkowy. Już prawie nie istnieje hutnictwo, a dla górnictwa węgla kamiennego określono już daty graniczne. Zmienia się oblicze Górnego Śląska i jego mieszkańców. Miasto Katowice stało się ważnym ośrodkiem naukowym i kulturalnym, a jego wyróżniającym symbolem jest dziś budynek Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Centrum Kongresowe. W przekonaniu wielu – mimo tych zewnętrznych zmian – nie zmienił się system wartości ani „predyspozycje osobowościowe jego mieszkańców”. Cechuje ich przede wszystkim – jak cytuje Szramek za Zofią Kossak: „rzeczowość istotna. Idealizm w czynach, nigdy w słowach. Oszczędność i pracowitość. Wytrwałość. Głęboka, szczera religijność, silne życie rodzinne i przywiązanie do starego obyczaju”. Te prospołeczne cechy, powinny być dalej pielęgnowane i przekazywane z pokolenia na pokolenie przez mieszkańców Górnego Śląska, niezależnie od istotnych zmian gospodarczo-społecznych. Środowiskiem transmisji tych cech i wartości może być tylko rodzina, rozumiana jako domowy Kościół, z którego działalnością ks. E. Szramek wiązał takie nadzieje. Oby spełniał jednoczącą misję „pomostu miedzy narodami” oraz „duchowego zwornika narodu”.

Oby spotkanie z ks. Emilem Szramkiem – górnośląskim patriotą i świadkiem wiary – przy lekturze opracowania Śląsk jako problem socjologiczny i w przestrzeni Górnośląskiego Panteonu było zawsze pouczające i mobilizujące do służby ojcowiźnie, Ojczyźnie
i Kościołowi.

Słowo wstępne Arcybiskupa Katowickiego

Książka jest dystrybuowana przez Panteon Górnośląski.